cytrusy znamy od zawsze… ale jak pozorna to znajomość!

---

przez całą zimę i na przedwiośniu – niezastąpione. cytrusy ratują przed szarością i dodają energii. mentalnie – przez swój kolor i słoneczne skojarzenia, wrażeniowo – dzięki świeżemu smakowi i soczystości, oraz fizycznie – są bogactwem antyoksydantów, witamin i wartości odżywczych. pomagają zwalczać przeziębienie – i zły nastrój. o cytrusowym ratunku pisałam w poście Śródziemnomorskim.

oczywiście cytrusy znaliśmy zawsze. kiedyś dostępne tylko od 'wielkiego dzwonu’, pomarańcze przed świętami, mandarynki jako rarytas. dodawane do paczek świątecznych… potem zaczęliśmy jeść pomarańcze na co dzień, pić notorycznie sok z pomarańczy, a niektórzy pokochali grejpfruty. nikt z nas jednak nie wiedział, że cytrusy to wielka rodzina, z odmianami, rodzajami, różnymi charakterystykami i nazwami własnymi – jak imionami…

cytrusy znane i mniej znane…

u nas w domu wszystko zmieniło się kiedy odkryłam dostawy cytrusów prosto z Sycylii i Kalabrii, z rodzinnych gospodarstw i sadów, gdzie podobnie jak u nas jabłonie – tam rosną drzewa pomarańczowe, oliwne i avocado. wtedy uświadomiłam sobie, że są różne rodzaje pomarańczy, podobnie jak odmiany jabłek.

a pomarańczy jest rzeczywiście bogactwo. tak różne, że aż trudno przyjąć, że to ten sam gatunek…
najbardziej oczywiste pomarańcze jasne, czyli pomarańczowe. słodkie, lekko kwaskowe, soczyste. idealne do jedzenia same, dobre na sok. czasem nazywane pomarańczami deserowymi. mają swoje imiona – NAVELINA, NEW HALL, OVALE, VALENCIA.

CZERWONE POMARAŃCZE

w styczniu zaczynają się pomarańcze czerwone. kiedyś u nas zupełnie nieznane, z intensywniejszym smakiem, z przebarwieniami miąższu a czasem i skórki, z niezwykłym aromatem. te w smaku mają coś jeszcze dodatkowego, wciągającego, uzależniającego… z przebarwianiem na czerwono jest ciekawa historia: kolor skórki nie zawsze idzie w parze z kolorem miąższu. a ten potrafi być różnie przebarwiony – zależy to od różnicy temperatury w ciągu doby. od drobnych czerwonych kropeczek rozsianych w pomarańczowej masie, poprzez czerwone połacie, do całych owoców pełnych czerwonego, bordowego lub niemal fioletowego miąższu. w niepozornej pomarańczowej skórce beż żadnych przebarwień może kryć się cały mocno czerwony owoc.  im ciemniejszy kolor – tym większa intensywność i niezwykłość smaku.
nie musze mówić,  że sok z czerwonych pomarańczy ma zaskakujący, cudowny kolor.

same czerwone pomarańcze to nie jedna odmiana, jest ich wiele. z Sycylii mamy trzy: TAROCCO, MORO, SANGUINELLO.
tarocco zaczynają dojrzewać w grudniu, choć zazwyczaj wtedy jeszcze wyglądają jak regularne jasne pomarańcze, a czerwone plamki w miąższu pojawiają się sporadycznie.
od stycznia, a szczególnie w lutym mamy już mocno czerwone, niezwykle aromatyczne, przepyszne moro. to właśnie sok z tych pomarańczy jest tak niezwykły, ten smak i kolor, i aromat… z pomarańczy moro chętnie robię konfiturę, a także ciasto z pomarańczy i migdałów, bez mąki.
pod koniec sezonu, w marcu, dojrzewają sanguinello. mają głęboki, niemal winny smak, słodki z minimalną nutą goryczki. to one bywają niemal fioletowe.

na pomarańczach jednak nie kończą się cytrusowe niezwykłości…

CYTRYNY

cytryny! 'zwykłe’ cytryny { o owocują na Sycylii kilka razy w roku i za każdym razem owoce są w innym kolorze: od ciemno zielonych, przez intensywnie i jasno zielone, poprzez żółtozielone i żółte, do bladych niemal białych – takie są cytryny późnej wiosny.

PIRITTO

poza 'zwykłą cytryną’ ukrytej pod tajemniczą nazwą 'Feminello Siracusano’, z Sycylii mamy jeszcze cytrynę sałatkową –> piritto. to niezwykła cytryna osiągająca wielkie rozmiary ( jeden owoc może ważyć ponad pół kilograma), o nierównej skórce przypominającej cellulit. najbardziej zadziwiające jest jednak wnętrze piritto: cieniusieńska skóra, bardzo grube albedo { biała warstwa pomiędzy żółtą skórką a miąższem }, które jest całkowicie pozbawione gorzkości. piritto obieramy cieniutko, tak aby zdjąć tylko żółtą warstwę, a albedo używamy razem wewnętrzną soczystą częścią. plasterki piritto tworzą harmonijną całość smakową w sałatkach są zupełnie niezwykłe. w tym roku pokroiłam też cieniusieńkie plasterki piritto { tym razem ze skórką } i zalałam miodem : wyszły rewelacyjnie! są jędrne, chrupiące.

KUMKWAT

do niezwykłych owoców należy też kumkwat – najmniejszy z cytrusów. najmniejszy, ale jakże aromatyczny! wielkością przypomina mały orzech włoski, choć jest bardziej podłużny. czasem nazywany jest chińską mandarynką… kumkwat, poza małym rozmiarem, ma niezwykłą cechę : słodką skórkę pozbawioną goryczki. kumkwaty cudownie sprawdzają się do dekoracji ciast i deserów. a także jako cieniusieńkie plasterki krojone wraz ze skórką} na kanapkach —> uwielbiamy! trzeba tylko pamiętać, aby usunąć pestki – są nieznośnie kwaśne i gorzkie.

z cytrusów robię zimą, a czasem również wczesną wiosną, niezwykłe przetwory… konfitury z pomarańczy są wspaniałą podstawą lub dodatkiem do deserów. ta z gorzkiej pomarańczy – jest rewelacyjna, ekstrawagancka i klasyczna zarazem. wystarczy dodać kilka łyżeczek do tarty…
plasterki cytryny pakuję do słoików i  zalewam miodem… to samo możecie zrobić z pomarańczami, słodycz będzie obezwładniająca…

z cytrusów robię też ciasta nieoczywiste, jak to z pomarańczy i migdałów bez mąki… ostatnio również z cytryn. uwielbiam tarty z pomarańczami – pakuję do nich plasterki świeżych owoców, a czasem również cienką warstewkę konfitury… robię też muffiny pomarańczowe. ostatni przebój muffinowy to te ze skórek pomarańczy, które zostaną po wyciekaniu soku…

na koniec tylko wspomnę o sałatkach cytrusowych – jest kilka przepisów na blogu. sałatki są pyszne, pisałam o nich szerzej >> TUTAJ.

po trzech sezonach ze świeżymi, pachnącymi, aromatycznymi cytrusami prosto z sycylijskich sadów nie wyobrażam sobie zimy bez nich.

---

PS.

przepisy cytrusowe:

Tagi: cytrusy, domowe przetwory, domowe wypieki, pomarańcze, przepisy